M102: Lámhscríbhinn Chorcaíoch ón 18ú hAois

Dr Tomás L. Ó Murchú, Roinn na Nua-Ghaeilge, Ollscoil Mhá Nuad

Is i gcnuasach an Easpaig Seán Ó Murchú (1772-1847) i Leabharlann an Ruiséalaigh atá M 102 nó Murphy 102 á choimeád. Tugtar Cnuasach Uí Mhurchú ar an mbailiúchán seo ach is dóichíde ná raibh an lámhscríbhinn atá á plé againn anseo i seilbh an Easpaig riamh. Bhí sí mar chuid de bhailiúchán príobháideach iarUachtarán an Choláiste, an Dr Labhrás Ó Reineacháin (1797-1857). Thit an bailiúchán seo go hindíreach leis an gColáiste tar éis don Uachtarán bás a fháil. Thug an tUachtarán rogha d’iontaobhaithe a uachta £100 d’airgead tirim nó a bhailiúchán LSS a dhíol leis an gColáiste ar chostas ná sáródh £200.

Scríobhadh M 102 i gContae Chorcaí idir na blianta 1750 agus 1756. Is iad Uilliog a Búrc (níl dátaí beatha againn dó) agus Mícheál mac Peadair Ó Longáin (c 1693-1770) na scríobhaithe. Dhá lámhscríbhinn dhifriúla ab ea í seo tráth; mar sin níor chás dúinn dhá chuid a dhéanamh di agus sinn ag trácht uirthi anseo.   Faightear cóip de Foras Feasa ar Éirinn Shéathrúin Céitinn i gCuid 1 (3-431). Is é Uilliog a Búrc a bhreac lgh 3-114m. Ar chríochnú an ‘Díonbhrollaigh’ dó do shínigh Uilliog a ainm ar lch 54 ar an 28 Iúil 1750 agus é ‘anunach’; tuigtear gurb é seo Eanach atá i bParóiste Bhaile an Teampaill i dtuaisceart Chorcaí. D’fhág sé 54-5 bán agus ar lch 56 thosaigh sé ar an ‘Liber Primus’, an chéad leabhar den Fhoras Feasa. Buaileann peannaireacht Mhíchíl mac Peadair Ó Longáin linn ar lch 114m síos go 433. Thosaigh Mícheál ar ‘An Dara Leabhar’ den Fhoras Feasa ar lch 270a.m. Tugann nóta ina dheireadh (431i) le fios gur chríochnaigh Mícheál an chóipeáil ar 2 Meitheamh 1756, sé bliana tar éis d’Uilliog an Díonbhrollach a chríochnú.